18. Haykırışlı na’lı cümle
A. [haykırış ya da dua]
Hik’u msk’va na putxur ! E, k’inçi-şk’imi ! (*)(AŞ)
“O kadar güzel uçuyorsun ! Ey, kuşum !”
(*) “Va gomaktinen”; söz : Ayhan Alptekin; müzik : Engin Alptekin.
Skenceli felamuri
Eli cicişen eli
Muper marazi giğun
Mencelişen na meli (FN-Sumla)
Üzerinde arı kovanı skence’si olan ıhlamur ağacı
Koptun kökünden koptun
Nasıl bir hastalığın var ki
Takattan düşmüşsün
Musa hik’u na becğay ! Mu ağodu ? (AŞ-Ok’ordule)
“Musa ne kadar bağırıyor ! Ne oldu ?”
Muperi boyi giğun !
Gyuli, 3’i3’ila re-i ?
İris na sozi meçam
Şa ok’i3’ilare-i ? (AH-P’ayante, K.K.)
Ne biçim boyun var !
Gyuli, yılan mısın ? (*)
Herkese söz veriyorsun
Mümkün olduğu kadar kendini ortadan ikiye ayıracak mısın ?”
[(*) Lazcada “yılan gibi” = İnce ve uzun boylu. Türkçede gibi kötü anlamı yoktur.]
Kçini pimbiloni na iyare ! (AŞ-Ok’ordule)
“Beyaz sakallı olasın (= uzun uzun yaşayasın) !”
Si na ar sica mayare ! (AŞ) “Sen bir damadım olasın !”
B. [beddua]
Anderi na naşk’vare, axir-oxori-sk’ani ! (PZ ~ AŞ)
Anderi na naşkvare, axir-oxori-skani ! (FN)
“Tez günlerde geberesin ve senin evin axırın her şeyin sensiz kalasın !”
Ğurzuli do 3’una-şk’imi na şk’omare ! (PZ-Cigetore)
“Zehir ile ağrımı yiyesin !”
Enna, na-imxor xor3’i ğurzuli na gayasen ! (AŞ-Ok’ordule)
“Hay, yediğin et zehir olsun.”
Goxtare goxtare do na çkimda gegalasen. (FN)
“Gezceksin gezecesin de (her halde yine) bana muhtaç olacaksın !”
Ğvai do 3’k’aik na giğasen ! (FN)
“Sular ve seller seni götürsün !”
●●● ÇM-AŞ diyalektlerinde hemen hemen eşanlamlı to edatı da vardır.
Na-şk’omare ğurzuli to gayay ! (ÇM-Ğvant) “Yediğin zehir olsun.”
Anderi to dosk’uday ! (AŞ) “Kahrolsun da kalsın. Lânet kalsın.”
● Bu bölümde gösterilen haykırışlı cümlelerin her biri “kendi başına birer cümle”dir. “Başka cümleye bağlı cümlemsi” değildir. Ayrıca, bir önceki bölümde gösterdiğimiz na- ekinin tersine, na edatı ile fiil arasında bazen isim, zamir vs bulunabilir.
■ Na ve to edatları vurguludur.
____________________________________________________________________________________________________________________________________________