K’ k’ Bu sözlükte kullanılan Laz alfabesinin 16’ncı harfi. Artdamaksıl kapantılı fırlatmalı konson (*) fonemini gösterir. [(*) Konson, halk dilinde yanlışlıkla “sessiz” denir. Bazılarına göre “ünsüz”. Lazca fonetiği ve fonolojisinde tek başına hece oluşturamayan fonemi ifade eder.]

Uluslararası Fonetik Alfabesi’nde [k’] şeklinde yazılır.

k’aabaluği i. Kalabalık. İsmet’iz dido buktam “Xvala mep’ç’opa” ma do. Ala xvala soti var-ulun. Dulyaz gamulut’aşi-ti k’aabaluğiz ant’alen do oxoşe ulun. (AH-Lome) İsmet’i çok kolluyorum, yalnız yakalamak için. Ama yalnız bir yere gitmiyor. İş çıkışında da kalabalığa karışarak gidiyor. Milletik sira-muşi çumers. Memet’i mulun do k’aabaluğişi araz irçak’en do oğine golilams. (AH-Lome) Millet sırasını bekliyor. Mehmet gelip kalabalığın arasına sıkışarak öne geçiyor.

k’abaat’i (PZ) i. Kabahat. [< Arp.] Suç. Xasanik Osmanis k’abaat’i mobams. (PZ-Cigetore) Hasan Osman’a suç yüklüyor.

k’abani (PZ) i. Bayır. Eğik arazi. Mturi mtvasi k’abanis colvapu maşk’urinen. Ordo ordo ndoğişi jin pst’ur. (PZ-Cigetore) Kar yağınca yokuş inmekten korkuyorum. Sık sık buz üzerinde kayıyorum. → yama; [yamaç] mekta sva; medika yeri; okti; p’et’ra

k’abğa (AH) i. Kavga. K’oçik p’anda k’abğa şeni maana gorums. (AH-Lome) Adam her zaman kavga çıkarmak için bahane arıyor. K’abğas mot-ant’aler. Zati ar mcixişi şuri gegdgin. (AH-Lome) Kavgaya karışma. Zaten bir yumrukluk canın var. → [birbiriyle kavga ediyor] ok’i(y)ilen^I; ok’ak’iden, ok’vak’iden; ok’obun

k’abi (PZ) i. Kap. Pen3’e-k’abi. (PZ-Cigetore) Salyangoz kabuğu (= “Salyangoz kabı”). → k’ap’i^[2]

k’abuği i. Ağaç kabuğu. Ç’urbi-ncaşi k’abuği goyazums. (PZ-Apso) Kestane ağacının kabuğunu soyuyor. Ç’uburişi k’abuği çiçku iven. K’olayi goi3’k’en. 3’ipuriz p’eci do k’ap’et’i k’abuği goz*in. Var-goi3’k’en. (AH-Lome) Kestanenin kabuğu yumuşak olur. Kolay soyulur. Gürgen kalın ve sert kabukla kaplıdır. Soyulmaz. → çerçi, kerki

k’açaği s. ve i. Kaçak. Xasani k’açaği ren. Cuma-muşik ot’k’obinams. (AH-Lome) Hasan kaçaktır. Kardeşi onu saklıyor. → mt’ineri

K’açkari i. Kaçkar dağları. K’açkariz mtviri var-ezdaşa mtviris mtviri yomtums. (AH-Lome) Kaçkarlarda kar kalkmadan kar üstüne kar yağar.

k’ada (PZ-Cigetore) i. Yoldaş. Arkadaş. So-ti-na vidare, k’ada-şk’imi şk’ala vulur. (PZ-Cigetore) Nereye gidersem yoldaşımla gidiyorum. Memet’ik k’ada-muşi coşk’idams. (PZ-Cigetore) Mehmet arkadaşını boğuyor.

k’adina (ÇM-Ğvant) i. Ağaçtan yapılmış oyma veya ekleme yağ kabı. Katık kabı. Ayşe ngola na-ikuy elaşk’omape (= elaşk’omupe) k’at’a asen k’adinape eyot’ambay. (ÇM-Ğvant) Ayşe yaylada yapmakta olduğu katıkları her yaptığında katık kaplarına üst üste yapışacak şekilde koyuyor.

k’afalti (AH) i. Kahvaltı. Berek k’afalti var-vu. M3ika çkva kek’içvit. Mç’k’udi amç’itanen. (AH-Lome) Çocuk kahvaltı etmedi. Biraz bekleyiverin. Ekmeği kızarıyor.

k’afri (AŞ ~ FN) i. Çivi. Usta inşaeti oçalişu-ora ar saeti iyaşa k’afri oçodinay. Çiraği-muşi-ti e3’uncğonay. (AŞ-Ok’ordule) Usta inşaatta çalışma zamanında bir saat olana kadar çiviyi bitiriyor. Çırağı da [çiviyi] aşağıdan yukarı gönderiyor. K’afri ti-mele golat’oçuy. (AŞ-Ok’ordule) Çiviyi öteye atıyor. Hay k’uçxe nobazgay. K’afri meboç’ada. (AŞ-Ok’ordule) Buraya ayağını bassın (= dayasın) Çivi çakayım. Hey k’afri noç’adun. Porça-şk’imi him kocelvobi. (AŞ-Ok’ordule) Orda çivi çakılı. Gömleğimi ona as. Si direği kodvogutini. Ma k’afri cepçare. (AŞ-Ortaalan) Sen direği durdur. Ben çivi çakacağım. Sanduği na-non3oy k’afrepe dolu3’i do hişo ixmari. (AŞ-Ortaalan) Sandığa (iç-alt kısımda) çakılı çivileri sök de öyle kullan. Soya k’afri konoç’adi do lamba kocelabi. (AŞ-Ortaalan) Direğe çivi çak da lambayı as. Ceç’aderi k’afri gamast’un. Melay. (AŞ-Ok’ordule) Çakılmış çivi kayıp çıkıyor. Kopuyor. Cordanişi porça k’afriz gelobun. (FN-Ç’anapet) Cordan’ın gömleği çivide asılıdır. Fadimeşi 3’ut’eli berek ibirt’uşa k’afri felis kono3onu. (FN-Ç’anapet) Fatma’nın en küçük çocuğu oynarken çiviyi kabağa batırdı. Alik pi3ayiz na-noç’k’adun k’afri me3’k’ums. (FN-Ç’anapet) Ali tahtada çakılı çiviyi söküyor. Mjangiyayi k’afri nez*işi pi3ariz var-goşulun. (FN-Çanapet) Paslı çivi ceviz tahtasından geçmiyor. Nayla-ç’art’ağişi pi3arepe m3ika ink’art’ez do pederik heya-şeni a-jur k’afri gyoç’k’adamz. (FN-Ç’anapet) Serenderin terasındaki tahtalar oynuyordu. Babam onun için birkaç çivi üstüne çakıyor. Muntxa gomoç’k’ondu, k’afri. (FN-Ç’enneti) Şeyi unuttum, çiviyi. → muxi; k’arfi

k’afri3’a (FN) i. Çengelli iğne. Kilitli iğne. P’ap’uliz na-geyokunz ruzaz p’anda ar k’afri3’a kelo3onz. (FN-Ç’anapet) Dedemin üstünde duran cekette her zaman bir çengelli iğne takılı. → ela3ona, ela3onaşe; fik’eta; me3igale

k’ağanams(PZ), k’ağanuy (AŞ) Eø har.f. Tavuk [erg.] ötüyor. Kormek makvali dosk’u do k’ağanams (PZ-Vigetore) Tavuk yumurtladı da ötüyor. Korme k’ağanuy. (AŞ-Ok’ordule) Tavuk ötüyor. → k’ark’alay; k’iyalams/ k’ialams; k’ark’alaps

k’ai → k’ayi

k’aide (PZ)(AH-Lome) [muhtemelen < bazı yörede “ezgi” anlamında kullanılan Türkçe “kaide” kelmesi < Ar. “kural” ya da “taban”] i. Melodi. [< Fra.] Ezgi. Mç’ari lak’irdepe şeni ağani k’aide ma p’i. (PZ-Cigetore) Yazdığım sözleri için yeni bir ezgiyi de ben yaptım. Na-p’ç’ari biyapaşi nenapeşi k’aide-ti ma p’i. (AH-Lome) Yazdığım şarkının sözlerinin müziğini de ben yaptım. “Helesa yalessa” 3’oxle komolepek ok’işvelt’eşşi oraz na-zop’ont’es k’aide ren. (AH-Lome) “Helessa yalessa”, eskiden erkeklerin yardımlaşma sırasında söyledikleri bir kaidedir. → muzik’i; ezgi

k’ak’ala (PZ ~ ÇM) i. I. Tane. [< Far.] Bazı bitkilerin tohumlarının her biri. Ham3’o lazut’i k’ak’alape mçxu iyu. (ÇM-Ğvant) Bu yıl mısır taneleri kalın oldu. → k’ak’ali^[1]

II. [sayı birimi olarak] Tane. [< Far.] Adet. [< Arp.] → tane; teği^[2]; k’ore3xala; k’ak’ali^[1]-II

III. (PZ) Testis yumurtası. Taşak. → vaji-k’ak’ala; k’vaciş k’ak’ali, k’vaciz k’ak’ali

IV. (ÇM) ♦ [dey. vaji-k’ak’ala (ÇM) : Testis yumurtası.] Vaji-k’ak’alape dvambaru. (ÇM-Ğvant) Testis yumurtaları şişmiş. → k’vaciş k’ak’ali, k’vaciz k’ak’ali

k’ak’ali^[1] (AŞ ~ ÇX) i. I. Tane. [< Far.] Bazı bitkilerin tohumlarının her biri. Ntxirişi k’ak’alepe ç’ak’işe gamalayiz pi3arişi firidapez irçak’en. (FN-Ç’anapet) Fındık taneleri kozasından çıkınca tahta aralıklarına sıkışıyor. Sağaniz na-gyobğurt’u ntxirişi k’ak’alepe, berek omç’vetelaz kodolobğu. (FN-Ç’anapet) Tabağın içinde duran fındık tanelerini çocuk evin önündeki çöplüğe döktü. Ntxiri-ok’ak’aloni-meciz Xasaniz çkar xe var-dadven. Boyne heyaz hayaz ntxirişi k’ak’ali not’k’omers. (FN-Ç’anapet) Fındık ayıklama imecesinde Hasanın hiç eli durmuyor. Hep ona buna fındık tanesi fırlatıyor. Helimi m3ika nosişe zabuni ren. Gzaz na-golulunan k’oçepez ntxirişi k’ak’ali geyot’k’ome(r)z. (FN-Ç’anapet) Helim biraz akıldan hastadır. Yolda geçen insanların üstüne fındık taneleri atıyor. Na-momçi nez*iş k’ak’ali punt’ura gamaxtu. (FN-Sumla) Verdiğin ceviz tanesi delik (bozuk, koruk) çıktı. Ntxiri ar-jur ndğaz mjoraz kodupini. Ezdimt’aşi bigate k’ayi doçakşi. Ok’açxe bu3xite çonçi k’ayi moyakosi do hemindo şkule k’ak’alepe ok’okosi do jin ar mutu koyotvi. (AH-Lome) Fındığı bir iki gün güneşe ser. Kaldırırken çubukla güzelce döv. Sonra tırmıkla kuru kabukları üzerinden iyice süpür ve ondan sonra taneleri bir araya toplayıp üzerine bir şey örtüver. Xaciz dido k’ak’ali unt’alun. Goşamaloni ren. (AH-Lome) Fasulyenin içinde taneler çok. Seçilmesi gerekir. → k’ak’ala

II. [sayı birimi olarak] Tane. [< Far.] Adet. [< Arp.] Mustafa ! Sum k’ak’ali ntxiri komomiği. (AŞ-Ok’ordule) Mustafa ! Üç tane fındık getir. Da-çkimiz ar k’ak’ali bere uyonut’u. He-ti let’az komeçu. (AH-Lome) Kız kardeşimin bir tane çocuğu vardı. Onu da toprağa verdi. → tane; teği^[2]; k’ore3xala; k’ak’ala^II

III. (FN ~ HP) ♦ [dey. k’vaciş k’ak’ali, k’vaciz k’ak’ali (FN ~ HP) : Testis yumurtası.] Xasaniz k’vaciş k’ak’alepe dambaru. (FN-Ç’anapet) Hasan’ın yumurtaları şişti. Aliz k’vaciş k’ak’ali ut’k’va3u-doren. (AH-Lome) Ali’nin testisi patlamış. Mtuti k’ala ok’ak’idaşi k’vacis k’ak’aliz uzdare. (HP-P’eronit) Ayı ile kapışırken taşağındaki yumurtalarını sıkacaksın. Beres k’vacis ar k’ak’ali var-uğun. (HP-P’eronit) Adamın taşağında bir yumurtası yok. → vaji-k’ak’ala

k’ak’ali^[2] (HP-Mxigi ~ ÇX)(AK) i. Ceviz. 1. Ceviz ağacı. Nandidik x’urz*enişi x’a k’ak’alişi ncas nodumers do jin yoçkumers. (AK-Döngelli) Babaannem üzüm dalını ceviz ağacına koyup yukarı doğru çıkarıyor (= gönderiyor). 2. Ceviz tanelerinin her biri. Alik Mp’olis na-xen da-muşişa k’ak’ali nuncğonups. (AK-Döngelli) Ali İstanbul’da oturan kız kardeşine ceviz yolluyor. K’ak’alişi nez*i. (AK-Döngelli) Ceviz içi. Ceviz ağacının meyvesinin iç kısmı. Dursunik k’ak’alepe yani-odaşa tirups do mulobğaps. (AK-Döngelli) Dursun cevizleri yan odaya taşıyor da döküyor. Dursunik na-tiru k’ak’alepe odas mulobğun. (AK-Döngelli) Dursun’un taşıdığı cevizler odada dökülmüş (= yığılmış) haldedir. K’ak’ali t’axua var-domaguru. (ÇX-Çxalazeni, ONM) Ceviz kırmayı öğrenemedim. → nezi, nez*i^[1]

k’ak’aluy/ k’ak’alums/ k’ak’alups (ÇM ~ HP ÇX)(AK) EA har.f. Taneliyor. Tane tane ayıklıyor. Ali ntxiri k’ak’aluy. (ÇM-Ğvant) Ali fındık taneliyor. Ali ntxiri dok’ak’alay do hişote moxt’ay. (AŞ-Ok’ordule) Ali fındık ayıklasın da öyle gelsin. Doğani, na-k’k’ak’alu ntxirepe oda ammobğay. (AŞ-Ortaalan) Doğan, ayıkladığı fındıkları odanın içine atıyor (= döküyor). Cuma-şk’imi var-malen. Ntxiri k’ak’aluy. (AŞ-Ortaalan) Kardeşim gelemiyor. Fındık ayıklıyor. Nanak ğomamci na-p’k’ak’alit ntxiri mayben-odaz molobğamz. (FN-Ç’anapet) Annem dün akşam ayıkladığımız fındığı malzeme odasına döküyor. Nanak na-k’ak’alasen ntxiri oxoyiz eladgums. (FN-Ç’anapet) Annem ayıkladığı fındığı evin içinde bir yana koyuyor. Pederik ğomamci na-p’k’ak’alit ntxiri endğvarums-gendğvarums do k3aperepe goşiğams. (FN-Ç’anapet) Babam dün akşam ayıkladığımız fındığı karıştırıp çürükleri ayırıyor. Xaci k’ak’alums. (AH-Lome) Fasulye tane tane ayıklıyor. Lazut’i pkurçolit do dop’k’ak’alit. (AH-Lome) Mısırı ovuşturup da taneledik. Dadik lumcişa avliz gelaxen do ntxiri k’ak’alums. (AH-Lome) Yaşlı kadın akşama kadar evinin önündeki bahçede oturup fındık ayıklıyor. Sedatik na-k’ak’alu ntxirişi çeplape so mexums ? (AH-Lome) Sedat ayıkladığı fındığın kabuklarını nereye döküyor ? Sevimik na-k’ak’alu ntxiri betoniz gyupinams. (AH-Lome) Sevim ayıkladığı fındığı betona seriyor. Nacik, na-nçxalu nez*i mjoraz nupinams. Ğampo xomaşi k’ak’alums. (AH-Borğola) Naci sırıkla döktüğü cevizi güneşe seriyor. Yeşil kabuğu kuruyunca ayıklıyor. Nandidik “Mani mani dop’a” ya do jur xeten mtxiri k’ak’alups. (AK-Döngelli) Babaannem “Çabucak yapayım” diye iki elle fındık ayıklıyor. → n3xunums (PZ), n3xunups (AK); [fasulye vs ayıklıyor] un3xunams^I (PZ)

♦ şsz ik’ak’alen : Taneleniyor. Ntxiri ik’ak’alen. (ÇM ~ HP) Fındık taneleniyor.

♦ part. k’ak’aleri : Tanelenmiş. K’ak’aleyi ntxiri k’alatişi xut’ulaşe gamixven. (FN-Ç’anapet) Tanelenmiş fındık sepetinin deliğinden dışarı dökülüyor. Nanak k’ak’aleyi ladre ntxiri naylaşi ç’art’ağiz gelobğu do oxombinamz. (FN-Ç’anapet) Annem ayıklanmış yaş fındığı serenderin terasına serpip kurutuyor. Berek k’ak’aleri ntxiri tude mexumz. (FN-Ç’anapet) Çocuk ayıklanmış fındığı yere döküyor.

♦ f.-i. ok’ak’alu : Taneleme. Ayıklama. Hamseri ntxiri ok’ak’aluşa komoxt’i. (AŞ-Ortaalan) Bu gece fındık ayıklamaya gel.

♦ f.-s. ok’ak’aloni : Tanelenmesi gereken. Tanelenecek. Ayıklanması gereken. Ntxiri-ok’ak’aloni-meciz Xasaniz çkar xe var-dadven. Boyne heyaz hayaz ntxirişi k’ak’ali not’k’oçams. (FN-Ç’anapet) Fındık ayıklama imecesinde Hasanın hiç eli durmuyor. Hep ona buna fındık tanesi fırlatıyor. Cumadiz ok’ak’aloni ar k’alati ntxiri go3’udgin. (FN-Ç’anapet) Amcamın önünde bir sepet ayıklanacak fındık duruyor. Cordanik ağne na-eç’opu ntxiri-ok’ak’aloni-makina çku mo3’iraman. (FN-Ç’anapet) Cordan yeni aldığı findık ayıklama makinesini bize tanıtıyor.

k’ala^[1] (FN ~ ÇX) s.-e. → şk’ala. I. (FN ~ ÇX) i.s.-e. 1. İle. Beraberinde. Birkikte. Ali Xasani k’ala mundes-ti ik’let’asen p’anda heya docinams. (FN-Ç’anapet) Ali Hasanla ne zaman güreşse her zaman onu tuş ediyor. Cordani cumadi-muşi k’ala Obogeneşa ntxiri o3’iluşa ulun. (FN-Ç’anapet) Cordan amcasının beraberinde Obogene’ye fındık toplamaya gidiyor. 3’ut’a bort’işa berepe k’ala mili bibirt’it. (FN-Ç’anapet) Küçükken çocuklarla misket oynuyorduk. Osmani k’ala moim3kvit-dort’un do tkvande xolo mu-şeni var-mulun, p’eya ? - Oxoyiz numğezaman do hemtepez uyucams. (AH-Lome) Osman’la barışmıştınız da yine neden size gelmiyor, acaba ? Evde kışkırtıyorlar da onları dinliyor. Alişi exlak’i çkar va-ipels. İri k’ala ok’ak’iden. (AH-Lome) Ali’nin ahlâkı hiç yaramaz. Herkesle kavga eder. Oşi oğmalu dişka Bedriye k’ala bzdit. (AH-Lome) Yüz oğmalu odunu Bedriye ile taşıdık. Lazi cumalepe k’ala dopxedatşi çkunebura gyarepe bipxort. (AH-Borğola) Laz kardeşler ile oturduğumuzda Laz geleneğine ait yemekleri yiyoruz. Xusenişi bere p’at’i bere ren. Bere-çkimi p’ot’e hemu k’ala var-bosteram. (AH-Borğola) Hüseyin’in oğlu kötü çocuktur. Oğlumu asla onunla oynatmıyorum. Yaşari k’ala dulya var-ixenen. K’oçi goçums. (HP-P’eronit) Yaşar ile iş yapılmaz. Adamı dolandırıyor. Çilei k’oçepe k’ala mo-ğarğal. (ÇX-Makret) Evli erkeklerle konuşma. Xasanik man Orxani k’ala k’ayi mo-vix’opurt’at diye mikişturupan. (ÇX-Çxalazeni, TM) Hasan benimle Orhan’ın aramız iyi olmasın diye kışkırtıyor. 2. Yanında. Cıvarında. Yanından. Erdoğani nosiz va-ren. Ğoma na-ot’k’oçu kva uci-çkimi k’ala elastu. (FN-Ç’anapet) Erdoğan tam akılda değil. Dün attığı taş kulağımın yanından siyirip geçti. Limxana bardişi ogine na-maz*iru 3’i3’ila biga bgorişa ntxiri-peso k’ala let’az dolilu. (FN-Ç’anapet) Eğreltiotu yığınağı önünde gördüğüm yılan, sopa arayana kadar fındık kökünün orda toprağa girdi. Ntxiyonaşi dolont’ra3eri k’ala 3’k’ari gamulun. (FN-Ç’anapet) Fındıklığın çökmüş yerinden su çıkıyor. Cordani do Memet’i k’at’a ndgaz xinci k’ala ok’agenan. (FN-Ç’anapet) Cordan ile Mehmet her gün köprünün yanında karşılaşıyorlar. Nurdoğani mzuğa k’ala kelinciyu do kitabi ik’itxams. Ar k’ele-ti mzuğa-3’k’ari k’uçxes namçvalen. (FN-Ç’anapet) Nurdoğan deniz kıyısına uzanıp kitap okuyor. Bir taraftan da deniz suyu ayaklarına çarpıyor. Nanak handğa karmat’e k’ala ntxiri 3’ilums. (FN-Ç’anapet) Annem bugün değirmen cıvarında fındık topluyor. Mjurjuk nayla k’ala na-u-dort’un obğe gebuxvi. (FN-Ç’anapet) Serenderin orda yaban arısının yaptığı yuvasını dağıtın. Heko ncalepe k’ala a muntxa ink’ans. (FN-Sumla) Orada ağaçların yanında bir şey kımıldıyor. Şana didi-nana-muşi k’ala diksiren. (FN-Sumla) Şana büyükannesinin yanında rahatlıyor. Puci axiyişe amulut’aşi coğori nek’na k’ala go3’udgitun do va-goloşkumers. (AH-Lome) İnek ahıra girerken köpek kapının yanında ineğin önüne durup geçirmiyor. Memet’i noğaşe gyulun. Xinci k’ala cuma-muşi ek’içumers. (AH-Lome) Mehmet çarşıya iniyor. Köprünün yanında kardeşini bekliyor. Xçe dolokunu uça k’ala var-naxva. Arti majvaras nakten (= mijvakten, kuxvakten). (AK-Döngelli) Beyaz elbiseyi siyah ile yıkama. Birinin rengi öbürüne karışır.

II. (AH) c.s.-e. [fiilin perfektif biçimi arkasında] (Bir şeyi yap)-ınca hemen. (Bir şey yap)-ar (yap)-maz. Ank’esiz 3’i3’i nuk’idi. Nçxomik 3’i3’i z*iraz k’ala nolams. (AH-Lome) Kancaya solucan tak. Balık solucanı görünce hemen dalıyor. Berek oncirez meşaxtaz k’ala yorğani tiz moilapams. (AH-Lome) Çocuk yatağa girer girmez yorganı kafasından örtüp kapatıyor. K’apanik mtugi meç’opaz k’ala noxre3kinams. (AH-Lome) Kapan fareyi yakalar yakalamaz anında öldürüyor (= gebertiyor). [Aynı anlama gelen ifadeler : (PZ-Apso) muç’o moxt’u = moxt’u var-moxt’u = moxt’u var = na-moxt’u st’eri ; (AŞ) moxt’u do var ; (FN-Sumla) muç’o moxtu = moxtu va-moxtu = moxtu var = na-moxtu steri ; (AH-Lome) muç’o moxtu k’ala = moxtu var-moxtu = na-moxtu steri] → şk’ala, muç’o^[3]

k’ala^[2] (FN-Ç’anapet) c.s.-e. (Bir şeyi yap-)tığı yerde. → so-^II; k’alaşa. a. [na- + emp. + k’ala] Osmanişi coğori pucepek na-mcumt’ez k’ala goşat’alu do hentere yomk’utinu. (FN-Ç’anapet) Osman’ın köpeği ineklerin otladığı yere daldı ve onları ürküttü. Amet’işi biç’i oxoyiz na-pxert’it k’ala çkar nena var-uşa goşilu do igzalu. (FN-Ç’anapet) Ahmet’in oğlu, evde oturduğumuz yerin arasından hiç ses yapmadan geçti ve gitti. Bere hakole komoiyoni. P’ap’uliz na-içalişamz k’ala nağen. (FN-Ç’anapet) Çocuğı bu tarafa getir. Dedeye (dedenin) çalıştığı yerde engel oluyor. Nandidik mota-muşiz xuzineri na-ncant’u k’ala p’ap’uliz nontxapamz. (FN-Ç’anapet) Ninem tornuna dedemin horlıyarak uyuduğu yerde (dedeye) dürtürüyor. Abdulaşi biç’iz xe do k’uçxe var-dadven. Berepe na-ibinan k’ala k’uçxe goluğamz do gyontxinamz. (FN-Ç’anapet) Abdulah’ın oğlunun eli ayağı durmuyor. Çocuklara oynadıkları yerde çelme takıyor ve düşürüyor. Bere na-ibirt’u k’ala heşote danciyu şkule nanak “İni mod-ayet’az” deyi geyatvala gotume(r)z. (FN-Ç’anapet) Çocuk oynadığı yerde öylesine uyuya kaldığında annem “Üşümesin” diye örtü ile etrafını örtüyor. Nanaz şka a3’k’unayiz k’ayi na-nağalen k’ala daçxurişi ogine golinci(r)z. (FN-Ç’anapet) Annemin beli agırınca iyi yansıdığı yerde ateşın önüne uzanıyor.

b. [na- + perf. + k’ala] Cuma-çkimiz ndğaleyi oçalişuten xayi daç’k’inen do lumciz na-doxedasen k’ala go3’it’k’omerz. (FN-Ç’anapet) Kardeşim gündüz çalışmaktan çok yoruluyor ve akşam oturduğu yerde yığılıp kalıyor. Bozo-çkimiz lazut’işi msva na-nasvasen k’ala namç’itanen. (FN-Ç’anapet) Kızıma mısır yapraği sürüldüğü yer kırmızlaşıyor.

k’alani (FN-Ç’anapet) [isim son-edatsal sıfat] Bir şeyin [aps.] yanındaki. Cuma-çkimik livadi k’alani limxanopuna elaç’umz do heko çayi dodvasen. (FN-Ç’anapet) Kardeşim bahçenin yanındaki eğreltiliği yakıp oraya çay ekecek. → şk’alaşi

k’alasi/ k’alassi i. Kalas. Xasanik Alis nuşvelams. K’alasi pa3xaşi tudeşa amunt’orams. (PZ-Cigetore) Hasan Ali’ye yardım ediyor. Kütüğü kulübenin altına sürükleyerek gönderiyor. K’alassi mxuci eyebidum. (AŞ-Ortaalan) Kalası omzuma koyuyorum. Him na-moyiduy k’alassi si var-egazden. (AŞ-Ortaalan) Onun yüklendiği kalası sen kaldıramazsın. Cemalik k’alasepe-muşiz uça boya nusumels. (FN-Sumla) Cemal kendi kalaslarını siyah boya ile işaretliyor.

k’alaşa (FN-Ç’anapet) c.s.-e. [na- + emp. + k’alaşa] (Bir şeyi yap)-tığı yerden. Xasani Amet’iz na-içalişamt’u k’alaşa idu do tiz kogağu. (FN-Ç’anapet) Hasan Ahmet’in çalıştığı yere gitti ve rahatsız etti (= başına belâ oldu). → k’ala^[2]

k’alaşen (FN-Ç’anapet) s.-e. [< k’ala + -şen] (Bir şeyin) yanından. Cuma-çkimişi 3’ut’eli bozo oncğoyari na-ren şeni nek’la k’alaşen ixorsarz. (FN-Ç’anapet) Kardeşimin küçük kızı utangaç olduğu için kapının ordan bakınıyor.

k’alaşi i. Dağlardan Karadeniz’e doğru esen sıcak rüzgâr. # K’alaşi kelibaru / Doşarşalu pavrepe / Ma noğa doloviç’vi/ Si ikter rak’anepe. (ÇM-Ğvant) Sıcak hava esti / Hışırdı yapraklar / Ben çarşı dibinde yandım / Sen dolaşıyorsun tepelerde. K’alaşi-oraz içalişamt’aşa pederik kçe gotvalate ti nik’oramz. (FN-Ç’anapet) Güneşli çok sıcak havalarda calışırken babam beyaz tülbentle başını bağlıyor.

k’alati i. 1. Büyük sepet. [Ot, çay, fındık vs taşımada kullanılır.] Cemalik k’alatepe ok’odums. (PZ-Cigetore) Cemal sepetleri yan yana getiriyor. K’alati mobun. (PZ)(AŞ) Sırtında sepet taşımış haldedir. K’alati mvobun. (ÇM-Ğvant) Sırtına sepet taşımış haldedir. K’alati gamat’axer-on. Lazut’epe nixven. (ÇM-Ğvant) Sepetin altı kırık. Mısırlar dökülüyor. K’ak’aleyi ntxiri k’alatişi xut’ulaşe gamixven. (FN-Ç’anapet) Tanelenmiş fındık sepetinin deliğinden dışarı dökülüyor. K’alati ha3’i sotiyen komoiği. (FN-Ç’anapet) Sepet şimdi nerede ise getir. 3an3ate ntxiri k’orobums do k’alatiz dolobğams. (AH-Lome) 3an3a’yla fındığı toplayıp sepetin içine döküyor. K’alati lazut’ite ti şakiz opşa ren. (AH-Lome) Sepet başına kadar mısırla doludur. Fadimek k’alatis mtxirişi çonçi dolobaz*gaps. (AK-Döngelli) Fadime sepete fındık kabuklarını basıyor. 2. [miktar bölümü] K’alati¹ dolusu. Ar k’alati ntxiri dop’3’ili. (PZ-Cigetore) Bir sepet fındık biçtim. Mamut’iz ntxironapez nak’o k’alati ntxiri gamaxtasen k’ayi gyazaden. (FN-Ç’anapet) Mahmut fındıklıklardan kaç sepet fındık çıkacağını iyi tahmin edebiliyor. Nana-çkimik ar k’alati lausti oxorişi jin yimers. (AK-Döngelli) Annem bir sepet mısırı evin üstüne çıkarıyor. K’ulanik k’alati kezdu do nana-muşis mok’idaps. (AK-Döngelli) Kız sepeti aldı da annesinin sırtına veriyor. ≠ t’ik’ina

k’alatina (PZ ~ AŞ) i. Küçükçe k’alati. Büyükçe sepet. Xasanik on3xenişa sum p’aç’oni k’alatina ok’ap’inams. (PZ-Cigetore) Hasan tavandan üç ayaklı sepeti düşürüyor. Ayşe na-ek’vazdasen şuk’u k’alatina dolibğay. P’ot’e monk’a var-ixenay. (ÇM-Ğvant) Ayşe kaldırabileceği kadar sepetini dolduruyor. Hiçbir zaman ağır olacak kadar doldurmuyor. # Ek’vobun k’alatina / Avla-şk’imi golulun / Ç’umanişi ext’a do / Limci mcora dolulun. (ÇM-Ğvant, S.Y. Sevdalık Türküleri Derleme) Sırtında sepeti asılı / Evimin önünden geçiyor / Sabah doğan güneş / Akşam batıyor.

k’alayi i. Kalay. K’alayi oxenu şeni daçxuri çoruğite ogzaman. (PZ-Cigetore) Kalay yapmak için ateşi körükle yakıyorlar. Bak’irişi sağanis k’alayi devusum. (PZ-Cigetore) Bakır sahanları kalaylatıyorum. Bakiri badyape (veya sağanepe) k’alayi cevoçamapan. (ÇM-Ğvant) Bakır sahanları kalaylatıyorum. Bakiri sağanepe k’alayi voxenapam. (AŞ-Ok’ordule) Bakır sahanları kalaylatıyorum. Bak’k’iri kap’p’epe k’alayi ceboçapam. (AŞ-Ortaalan) Bakır sahanları kalaylatıyorum. Bakirişi sağanepez k’alayi geboçapam. (FN-Ç’anapet) Bakır sahanlara (tabaklara) kalay yaptırıyorum. Bakır sahanları kalaylatıyorum. Eveliz sağanepez k’alayi geçamu şeni kyoruği ixmart’ez. (FN-Ç’anapet) Eskiden bakır tabakları kalaylamak için körük kullanırlardı. Bakiri saxanepes k’alayi boxenapam. (AH-Borğola) Bakır sahanları kalaylatıyorum.

k’alayci i. Kalaycı. K’alaycik daçxuris kyoruğite ubars. (AH-Lome) Kalaycı ateşe körükle üfler.

k’alayleri/ k’aleyleyi s. Kalaylanmış. 3’uk’alepe mt’ut’ate pşliç’i do k’alayleyi steyi randums. (AH-Lome) Kazanları kül ile ovdum da kalaylanmış gibi parlıyor.

k’ale (PZ ~ AŞ) s.-e. ve z. Tarafta. Tarafa. Taraftan. I. s.-e. → ktee, k’ele. a. [isim + k’ale] Pa3xa avla k’ale ceturguy. (ÇM-Ğvant) Kulübenin avla tarafını örtüyor. Ma ruba k’ale celebilam. Evedi mext’i. (AŞ-Ok’ordule) Ben dereye doğru iniyorum. Çabuk gel. Ç’e, bere, haşo onç’vet’ela k’ale komoxt’i. Gimç’eşare. (AŞ-Ok’ordule) Ey, çocuk, öyle ara tarafından (= ev ile serender arası tarafından) gel. Bekleyeceğim. Ali Ahmet’işi oxori k’ale celulun. (AŞ-Ok’ordule) Ali Ahmet’in evine doğru iniyor.

b. [direktif durumdaki zamir + k’ale] Şk’imda k’ale ot’oçi. (ÇM-Ğvant) Bana doğru at. Sk’anda k’ale vot’omar. (ÇM-Ğvant) Sana doğru atıyorum. Şk’imde k’ale konanç’i. (AŞ-Ortaalan) Bana doğru yanaş. Na-mexvi cari sk’ande-k’k’ale nokossi. (*)(AŞ-Ortaalan) Döktüğün ekmeği senin tarafa doğru süpür. [(*) AŞ-Ortaalan diyalektinde sk’ande-k’k’ale ifadesi, -k’k’- şeklinde konson ikilemesi olduğuna göre fonetik bakımından “ortasından ayrılamayan bir takım” olarak hissediliyor. Dolayısıyla çizgili yazılması önerilir.]

II. z. → k’ele. a. [sıfat + k’ale][Bu zarfın bazı sıfat arkasındaki kullanımı, isim ile zarf arasındaki sınırının azçok belli belirsiz olduğunu göstermektedir. Bunun dışında da birçok diyalektlerde bazı zarflar kısmen isim tipi ekleme sistemine sahiptir. Fakat zarflara ergatif, datif ve enstrümantal durum göstergeleri asla eklenmediğine göre, zarf ile isim arasındaki sınırı kaybolmaz. → k’ales] a-1. [sayısal sıfat + k’ale] N3xeni moberi; ar k’ale ce3’onuy. (ÇM-Ğvant) Atın yükünün bir tarafı ağır basıyor. İri k’ale gulun do cari ak’vanday. (ÇM-Ğvant) Her tarafı gezip ekmek diliyor. Serende ar k’ale kocextu. Ç’umani tamiri p’are. (AŞ-Ok’ordule) Serederin bir köşesi çöktü. Yarın tamir edeceğim. Ogine hantepe bit’t’umi batakluği ort’t’u. Brinz*i dvorgamt’ey. Handğa iri k’ale opşey. Artuği brinz*işi tarla va-dosk’udu. (AŞ-Ortaalan) Eskiden buraları hep bataklık idi. Pirinç ekiyorlardı. Bugün her tarafı doldurdular. Artık pirinç tarlası kalmadı. Ar k’ale mesofa celamcar. Ar k’ale mç’imaşi nena biyucam. (AŞ-Ortaalan) Bir taraftan kanapede uzandım (= uzanmış haldeyim). Bir taraftan yağmurun sesini dinliyorum. İri k’ale gomit’roxun. (AŞ-Ortaalan) Her yanım kırılıyor (= (1) “Çok kırgınım” (2) “Her tarafım çok ağrıyor.”)

a-2. [genitif durumdaki isim + sayısal sıfat + k’ale] Xincişi juri k’ale mbulepe kodvorgun. (ÇM-Ğvant) Köprünün iki tarafında kirazlar dikilidir.

a-3. [sayısal sıfat + k’ale + genitif durumdaki zamir] Coşk’unik iri k’ale-muşi goist’ik’ams. (PZ-Cigetore) Çoşkun her tarafını yoluyor.

a-4. [işaret sıfatı + k’ale] İri3’o ham k’ale mulun. Ma him k’ale vulur. (AŞ-Ok’ordule) Herkes bu tarafa geliyor. Ben öbür tarafa gidiyorum. Him k’ale nanç’i. (AŞ-Ortaalan) O tarafa yanaş.

a-5. [genitif durumdaki isim + işaret sıfatı + k’ale] Oxorişi ham k’ale iri ora mcora noduy. (AŞ-Ortaalan) Evin bu tarafına her zaman güneş vurur.

a-6. [genitif durumdaki şahıs zamiri + k’ale] Xasani mele ot’u. Şk’uni k’ale molulun. (PZ-Cigetore) Hasan ötede idi. Bu tarafa geliyor.

a-7. [isim tamlayan cümlemsi + k’ale] Cemali cari na-caç’abu k’ale cexoruy. (AŞ-Ok’ordule) Cemali ekmeği yapıştığı taraftan kemiriyor.

b. [zarf + k’ale] Ali bere-muşi 3’alendo k’ale ciyonay. Megagasen. (AŞ-Ok’ordule) Ali çocuğunu aşağı tarafa doğru indiriyor. Sana rastlayacak. Oşk’uri irote tudendo k’ale nok3ay. (AŞ-Ok’ordule) Elma her zaman alt tarafından bir kısmı çürüyor. Xali saloni cilendo-k’k’ale amupini. (AŞ-Ortaalan) Halıyı salonun yukarı tarafına doğru yay.

c. [son-edat + k’ale] Porça oginde k’ale jebi goyoç’ay. (ÇM-Ğvant) Gömleğin ön tarafının üzerine cep dikiyor.

k’alemi (FN ~ HP ÇX) i. Kalem. [< Arp. < Yun.] Nanak k’at’a bayramiz berepez k’alemi gurtams. (FN-Ç’anapet) Annem her bayramda çocuklara kalem dağıtıyor. Şanak k’alemi om3’k’ulanams. (FN-Sumla) Şana kalem sivriltiyor. K’alemi Xasaniz okaçun. (FN-Sumla) Kalem Hasan’ın elindedir. “K’alemite kart’ali bğara” ya-şi dido gyacinu do ğri3ku. (AH-Borğola) “Kalemle kâğıdı karalayayım” derken çok bastırdı da derin çizdi. Berek na-met’k’oçu k’alemi cuma-muşik ok’açxe meçamu şeni eluşinaxams. (AH-Borğola) Çocuğun attığı kalemi kardeşi sonra ona geri vermek için bir kenarda saklıyor. Alik k’alemi kezdu. (HP-P’eronit) Ali kalemi aldı. → k’elemi; onç’araşe, onç’arale

k’ales (PZ) z. Tarafta. Xasanis nak’u axap’arinen. İri k’ales ç’irç’ilams. (PZ-Cigetore) Hasan ne kadar konuşabiliyor. Her yerde zırıldıyor. → k’ale; k’eles

k’alivi (PZ ~ HP ÇX) i. Kulübe. Fındıklık, mısırlık gibi yerleri yabani hayvanlardan korumak için, içinde insanların konakladıkları, yerden 2-3 m. yükseklikte yapılan ahşap kulübe. K’alivi xen do dotanaşa mtutepe çuy. (ÇM-Ğvant) Kulübede oturup sabaha kadar ayıları (mısırı yemesinler diye) uzak tutuyor. K’alivi vor. Livadi ğejepe govuçum. (ÇM-Ğvant) Kulübedeyim. Bahçeyi domuzlardan koruyorum. Ayşe k’at’a limci kormepe-k’alivi nutuy do dijinen. (ÇM-Ğvant) Ayşe her akşam tavuk kümesini kapatıp yatıyor. K’aliviz lazut’i pçumert. (AH-Lome) Kulübede mısırı bekliyoruz. Babak k’aliviz pi3ayi me3’k’ims. (AH-Lome) Baba kulübeden tahta söküyor. Han3’o germaz k’alivi p’ç’k’adi. Edo dido irek’i divu. (AH-Borğola) Bu yıl dağda kulübe çaktım. Ama çok iğreti oldu. Ha3’i xart’omate motveri xvala germapez na-ren k’alivepe doskidu. (AH-Borğola) Şimdi çatısı tahta ile örtülü yalnız dağlarda olan kulübeler kaldı.

k’almaxa (AH-Borğola) i. Alabalık. K’almaxa enni k’ai ğvanç’k’ilişen geik’nimen do iç’open. (AH-Borğola) Alabalık en iyi solungacından tutularak yakalanır. K’almaxaz ğvanç’k’ilişen var-gyak’nana xeşen gamastun. (AH-Borğola) Alabalığı solungacından tutmazsan elinden kayar. K’almaxak zuranepes iz*ğen. Dgina 3’k’arepes moişvacams. (AH-Borğola) Alabalık akıntıda doyar (= avlanır). Durgun sularda dinlenir. → k’armaxa

k’alobi (AŞ) i. Kalıp. [< Arp.] Usta k’oloni-k’alobi elvo3’ay. (AŞ-Ok’ordule) Usta kolonun kalıbını yandan söküyor. Kemali k’alobi tudendo pi3ari meşk’vorçay. (AŞ-Ok’ordule) Kemal kalıbın altından içine doğru tahta seriyor (= yerleştiriyor). → k’alop’i

K’alon-k’arbuğali (AŞ) i. [muhtemeren < Türkçe “kalın kaburgalı”] [aşağlayıcı bir terim] Hemşinli. → Sumexi, Msumexi; Xemşeli/ Xemşelli; Somexi; Xemşinuri, Xemşinli

k’alop’i (AH) i. Kalıp. [< Arp.] Si hak’o so ilebi ? Opağuşe ar k’alop’i sap’oni var-egonç’un. (AH-Lome) Sen bu kadar nerede kirlendin ? Temizlenmene bir kalıp sabun yetmez. Ugamaxominu kereste inşaat’iz var-ixmaren. K’alop’i ç’k’adumt’aşi beşe-onepe eliç’up’ranen. (AH-Lome) İyice kurumamış kereste inşaatta kullanılmaz. Kalıp çakarken beşe onlar yamuluyor. → k’alobi

k’alori (AK) i. Kulübe. K’alorişi ç’eis pi3ari gyoç’k’adun. (AK-Döngelli) Kulübenin çatısına tahta çakılıdır.

k’aloriferi i. Kalorifer. [< Fra.] Mtviris na-isteru bere-muşişi k’uçxepe k’aloriferite ut’ubinams. (AH-Borğola) Karda oynayan çocuğunun ayaklarını kaloriferde ısıtıyor.

k’amik’ami (ÇM) i. Kaymakam. Huy na-moxt’u k’amik’ami olak’irduşa idasi nek’na şk’ala elvogutinay. “Doxedi” var-it’uy. (ÇM-Ğvant) Şimdi gelen kaymakam görüşmeğe gidince kapı yanında ayakta bekletiyor. “Otur” demiyor. → k’aymak’ami, kaymakami

k’amişi i. Penis. [< Fra. < Lat.] Kamış. [Hastalığı, yarası vs hakkında konuşurken kullanılır.] → ole; [çocukların erkeklik organı] bibili, bibi; k’ut’u

k’amiyoni (PZ ~ ÇX) i. Kamyon. [< Fra.] Emogi mcalepe ok’vobğay. Ok’açxe k’amiyoni uyoxay. (ÇM-Ğvant) Önce ağaçları bir araya döküyor. Sonra kamyon çağrıyor. K’amiyoni çağili moğu. Gza cobğay. (AŞ-Ok’ordule) Kamyon çakıl getirdi. Yola döküyor. K’amiyonişi cindo cok’oray. Komoiğay. (AŞ-Ok’ordule) Kamyonun üstüne bağlasın da getirsin. K’amyoni ek’uk’ap’p’i-komoxt’i. (AŞ-Ortaalan) Kamyona atla. Gel. Yuk’epe k’amiyoni keyebodvi. (AŞ-Dutxe) Yükleri kamyonun üstüne koydum. Kyoyişi gza dido xizani ren. K’amiyoni ğaliz golit’aşa nez*işi-ncaz elan3’en. (FN-Ç’anapet) Köy yolu çok kötü. Kamyon küçük ırmaktan geçerken ceviz ağacına değiyor. K’amiyoniz mazi gamulu. (FN-Ç’anapet) Kamyonun dingili çıktı. Endra-gendra gzalepez k’amiyoni dido ixvanten. (FN-Ç’anapet) Kasisli yollarda kamyon çok sarsılıyor. Ali k’amiyonite ek’aktineyi moit’uşa cumadiz naylaz komuntxu. (FN-Ç’anapet) Ali kamyonla geri gelirken amcanın serenderine (kamyonu) carptırdı. K’amiyoni, ğalişe k’ele var-golalu do xincişen moyulun. (AH-Lome) Kamyon, dere tarafından geçemedi de köprüden geçip geliyor. Şuferik yaşik’i k’amiyonişi k’ap’ulaz gyok’orams. (AH-Lome) Şoför sandığı kamyonun arkasına bağlıyor. Tenekepe k’amiyonişi k’ap’ulaz diplat’u-doren. (AH-Lome) Tenekeler kamyonun arkasında yamulmuş. Doğanik oxorişe na-moğapu dişka k’amiyonişen muk moçodinams. (AH-Borğola) Doğan, eve getirttiği odunu kamyondan kendi boşaltıyor. Duk’ky’ani 3’oxe ar k’amiyoni dodgitu. Na-dovandvi gubre komomiğu. (ÇX-Çxalazeni, TM) Dükkânın önüne bir kamyon durdu. Sipariş ettiğim kemre (gübre) getirdi. → kamyoni

k’amk’uli/ k’amk’ul (PZ ~ AŞ) i. Sivrisinek ve ondan daha küçük sineklerin genel adı. K’amk’ul xe memoxen. (ÇM-Ğvant) Sinek elime kondu (= elimde duruyor). 3’i3’ila nenate k’amk’uli oç’opuy. Nena amitoray. (ÇM-Ğvant) Yılan dili ile sineği yakalıyor. Dilini içine alıyor. K’amk’ulepe a goiçvay. Dvaxunasen. (AŞ-Ok’ordule) Sinekleri bir savuştursun. Oturabilecek. Doğani nek’na gon3’uy. K’amk’uli amupinay. (AŞ-Ok’ordule) Doğan kapıyı açıyor. Sinekleri içeri sokuyor. Cari a mutu keyotvit. K’amk’uli gvabğen. (AŞ-Ok’ordule) Ekmeğin üstüne bir şey örtün. Sinek üşüşüyor. Sağani ar mutu kogoyotvi. K’amk’uli goyolay. (AŞ-Ok’ordule) Sahanın üstünü birşeyle ört. Sinek düşüyor. K’amk’uli mulun. Porça-şk’imi eyemaç’aben. (AŞ-Ok’ordule) Sinek geliyor. Gömleğimin üstüne yapışıyor. Puci na-noxen k’amk’ulepe guçuy. (AŞ-Ok’ordule) İnekte konmuş olan sinekleri savıyor. → k’ank’uli (FN ~ ÇX)

k’amoti (FN-Sumla) i. Çeyiz sandığı. Xepe k’amotiş jindole kogedvi. (FN-Sumla) Ellerini çeyiz sandığının üzerine koy.

k’amp’ara i. Mürver ağacı.

k’amp’ara-3’em3’e (ÇM) i. Kaval. [Irmak boylarında yetişen, gövdenin içinde boşluğu olan, yaprakları nahoş kokusu olan çok yıllık bitki gövdesinden yapılır. S.Y.] → p’ilili^[2]; [metalden yapılan kaval] k’avali

k’am3’ami (PZ ~ AŞ) i. I. Kirpik. K’am3’ami gomaç’uxnu. (ÇM-Ğvant) Kirpiklerim yandı. → 3’am3’ami

II. (AŞ-Ortaalan) Göz kapağı. K’am3’ami mo-cut’vasam. (AŞ-Ortaalan) Göz kapaklarını hızla açıp kapama. → toli-k’am3’ami

k’am3’imuy (ÇM) EA har.f. Gözlerini [aps.] kırpıyor. Toli cvapirçu. Toli uxup’inu. Doşineri k’am3’imuy. (ÇM-Ğvant) Gözüne toz kaçmış. Gözü kısarak hızlı hızlı kırpıyor. → copatxams^II/ copatxay^II; patxums^II/ patxups^II; ç’apxuy^II; gyopatxams^II; n3’amums^[1]; ç’uç’ups

k’anave3’a (PZ-Cigetore) i. Kendir veya yün dokumada iplik çileşi sarmaya yarayan ahşap parça. İp eğirme düzeneği. Didi-şk’imik çilimi şumt’aşa k’anave3’a golot’oçams-molot’oçams. (PZ-Cigetore) Büyükannem kilim dokurken k’anave3’a’yı o yana atıp bu yana atıyor. → anamidi; k’asma

k’anca (PZ ~ ÇM) i. Kanca. Olta. Çxombi k’ancas nibu. Cemalik me3’ums. (PZ-Cigetore) Balık oltaya yakalandı (= takıldı). Cemal çözüyor. Ali çxomi oç’opu şeni k’anca 3’i3’i ek’uğay. (ÇM-Ğvant) Ali balık tutmak için kancaya solucan takıyor. → an3’işi; ank’esi

k’ancubali (AH) ü. (Saklambaç oynunda) Sobe !

k’an-çibani i. Kan çıbanı. K’an-çibaniz balarz*aği moitvi do ordo gaşvelasen. (AH-Lome) Kan çıbanının üzerine sinirotu ört. Çabuk iyileşecek.

k’ançxa (AK) i. Ağaç leğen. Ağaç yalak. K’ançxaten 3’k’ari var-mat’iren do maben. (AK-Döngelli) Ağaç leğen ile suyu taşıyamıyorum da (suyum) dökülüyor. → ombolina; sk’afindi, skafindi, skafit’i

k’ançxali (ÇM) i. Düz, çıplak ve sarp kaya. Yalçın kaya. K’ançxalişa irginen. İri k’ale goiragaden. (ÇM-Ğvant) Kayadan (= uçurumdan) yuvarlanıyor. Her tarafı kırılıyor.

k’andğu (PZ ~ AŞ), k’andğu/ k’andğo (FN), k’andğu (AH), k’andğo (HP ~ ÇX) i. Çilek. K’andğu şk’omi-i ? P’ici dogamç’itanu. (AŞ-Ortaalan) Çilek mi yedin ? Ağzın kırmızılaştı. Nanak livadiz na-3’ilu k’andğuşi k’onz*olepe dovu do motalepez uğasen. (FN-Ç’anapet) Annem bahçede topladığı çilekten salkımlar yapıp torunlarına götürecek. Didi-nanak dik’aş yaniz k’andğo dorgams. (FN-Sumla) Büyükanne buğday yanına çilek dikiyor. K’andğo çans. (HP-P’eronit) Çilek saplarında meyvesi var.

k’ank’uli (FN ~ AH) i. Sivrisinek ve ondan daha küçük sineklerin genel adı. Mç’ipeş k’ank’uli. (FN-Ç’anapet) Küçük kalabalık haldeki sinek. → k’amk’uli

k’ank’ums^[1] (FN ~ AH) EA har.f. Sert bir cismi başka sert bir cisimle döverek ses çıkartıyor. Gürültü yapıyor. Ğomaşen doni oxoyiş ogineni uşkurişi ncaz ar mk’udi noxen do k’ank’ums. (FN-Ç’anapet) Dünden beri evin önündeki elme ağacına bir ağaçkakan konup tıklıyor. Berek k’uzite sağani k’ank’ums. (FN-Sumla) Çocuk kaşıkla sahanı döverek ses çıkartıyor. Oxoriz miti va-ren do berek m3udişi nek’na k’ank’ums. (AH-Lome) Evde kimse yok. Çocuk boşuna kapıyı çalıyor.

♦ şsz ik’ank’en : Sert bir cisim başka sert bir cisimle dövülerek ses çıkarıyor. M3’k’upiz nek’na ik’ank’uşi xvala na-bort’i şeni emk’uti. (AH-Lome) Karanlıkta kapı dövülünce yalnız olduğum için ürktüm. Serişi gverdiz nek’na ik’ank’uşi emp’k’uti. (AH-Borğola) Gece yarısı kapı çalınınca ürktüm.

k’ank’ums^[2]/ k’ank’ups (HP) EA har.f. Lahanayı vs [aps.] döverek eziyor. Bozo-çkimik lux’u k’ank’ums. Limcineyi gyayi galiba lux’u k’ank’eyi ivasen. (HP-P’eronit) Kızım lahanayı eziyor. Akçam yemeği galiba lahana ezmesi olacak.

♦ part. k’ank’e(r)i : Ezilmiş. Lux’u k’ank’eyi. (HP-P’eronit) Lahana ezmesi. → lu zeri, luyu zeri, luu zeri; lu-ncaxe(r)i; lu k’vane(r)i, lu mk’vane(r)i; dudeyi, lu-duderi; lux’u zeri; lux’u k’vaneri

k’anseri i. Kanser. [< Fra.] K’anseriz çkar çare var-uğun. K’oçi ar niç’opazna a sum-otxo tutaz tamo tamo ndğulun do gamastun. (AH-Lome) Kanserin hiç çaresi yok. İnsan bir yakalanırsa bir kaç ay içinde eriyip gider.

k’ant’arams (AH) Aø har.f. Lahana, çay vs [aps.] filizleniyor. Nanak lu k’ant’araşi dudi gyut’axams. (AH-Lome) Annem lahana filizlenince tepesinden kırıyor.

k’antari i. Kantar. [< Arp.] K’antariten dovi3’oni. (ÇM-Ğvant) Kantarla tartıldım. → o3’onaşe; o3’inale

k’ant’ari/ k’ant’ayi/ k’ant’ai (FN ~ HP ÇX) i. I. (FN ~ HP) (Kabağın) sarmaşıcı dalı. (Bağ) çubuğu. (Çileğin) sürgünü. (Kivinin) sürgünü. Babak, urz*enişi k’ant’arepe na-var-gestun steri txombuz oxok’orams. (FN-Ç’anapet) Babam üzümün filizlerini, aşağıya kaymayacak şekilde, kızıl ağaca bağlıyor. Nanak felişi k’ant’ari ntxiriz yoşkumerz. (FN-Ç’anapet) Annem kabağın filizlerini fındık ağacının üstüne gönderiyor. Kivişi k’ant’ayi dido ordo irden. Jur metre oğindeni m3xuliz nunç’uşun. (AH-Lome) Kivinin sürgünü çok hızlı büyüyor. İki metre ilerdeki armut ağacına uzanıyor. → [kabağın sürgünü] mer3’i^[1]; damari^[2]

II. (AH ~ HP) (Lahana, çay vs’nin) filizi. Ham çai dido k’ai ren. Mteli k’ant’ai. (HP-P’eronit) Bu çay çok iyi. Hepsi filiz. → morci; ≠ k’ik’ili^[3]

k’anuni (FN) i. Kanun. [< Arp.] Yasa. → usumi^II

♦ [dey. doxmeli k’anuni (FN-Ç’anapet) : Anayasa.] Han3’o St’aoşinaşi vit’o-juriz doxmeli k’anuniz mektura eçkindu. (FN-Ç’anapet) Bu yıl 12 Eylül’de anayasa değişme oldu. Han3’o St’aoşinaşi vit’ojuriz ağne doxmeli k’anuni gamaxtu. (FN-Ç’anapet) Bu yıl 12 Eylül’de yeni anayasa çıktı.

k’an3aray (ÇM) Eø har.f. Zırıldıyor. Zırlıyor. Bere m3udişi moy k’an3aray ? (ÇM-Ğvant) Çocuk neden boşuna zırıldıyor ? → ç’irç’ilams/ ç’irç’ilay^[2]; ç’irinoms/ ç’irinams, ç’urinams; p’at’k’alams

k’an3i (ÇM) i. Dikenli bitkinin dikenlerinin her biri. Xe durğuni-k’an3i komema3onu. (ÇM-Ğvant) Elime dikenin iğnesi battı. → danzi, danz*i, daz*i

k’an3xanak’a (FN) i. Yabanmersini. Handğa berepez k’an3xanak’a bu3’ilare. (FN-Ç’anapet) Bugün çocuklara yabanmersini toplayacağım. → an3era, m3ela, n3ela; k’a3xanak’a

k’aoba (FN ~ ÇX) i. [çoğ. k’aobape] İyilik. K’aobape dido ordo goiç’k’ondinen. (FN-Ç’anapet) İyilikler çok erken unutulur. Xela do k’aobate ! (FN ~ HP) [ayrılırken söylenen söz] Görüşürüz ! Ğormotik p’anda k’aoba mekças. (AH-Lome) Tanrı her zaman sana iyilik versin. Heya guri-gek3aperi ren. K’aobaşi va-oxo3’onams. (AH-Lome) O, içi karadır. İyilikten anlamaz. 3’anağani-tkvanik k’aobape, mskvanobape do xelobape mogiğan. Ağani 3’ana mtelli k’iyana do k’oçinoba şeni cumalobaşi do dalobaşi ar 3’ana ivas. (AH-Lome) Yılbaşınız size iyilik, güzellik ve mutlulukları getirsin. Yeni yıl tüm dünya ve insanlık için kardeşlik bir yılı olsun. 3’anağani-skani-ti k’aoba do xelobate ogapşas. (AH-Lome) Senin de Yeni yıl iyilik ve mutluluk ile dolu olsun. → xiloba; vorsinoba, vrosinoba/ vrossinoba; ≠ [rahatlık] k’ayoba

k’apaği i. Kapak. Doloxeni k’apaği var-moşk’u3’aşşa mca bardaği var-dologaben. (AŞ-Ortaalan) İçerdeki kapağı sökmeden sütü bardağa dökemezsin. Cuma-muşik defterişi k’apaği gyuxaru do imt’u. (AH-Borğola) Kardeşi defterin kapağını yırttı da kaçtı. Berek toliyi k’apağepe p’ant’a apatxen. (ÇX-Makret) Çocuk göz kapaklarını sürekli kırpıyor. → k’ap’aği

k’apani i. Kapan. Tuzak. Mtuti k’apani cudgay, mebuy. (ÇM-Ğvant) Ayıyı kapanla yakalıyor. Kapanı kurup ayıyı yakalıyor. Mtutiz na-gebudgam k’apani muşebura moişalen. (AH-Lome) Ayıya kurduğum kapan kendi kendine boşalıyor. Axirişi nek’na k’ala mtugis k’apani gebudgam. Çkimi ç’ut’a bozok, mtugi guriz niç’vams do k’apani moşalums. (AH-Lome) Ahır kapısının yanına fareye kapan kuruyorum. K’apanik mtugi meç’opaz k’ala noxre3kinams. (AH-Lome) Kapan fareyi yakalar yakalamaz anında öldürüyor (= gebertiyor). Benim küçük kız fareye acıyıp kapanı boşaltıyor. K’apani dodgims. (HP-P’eronit) Tuzak kuruyor. → tuği; 3’ingiliç’i^II; gedgale; ≠ kandara

k’apça (PZ ~ AŞ) i. [çoğ. k’apçape] Hamsi. Ma k’apça t’ağaneri opşa xaz*i mayen. (PZ-Cigetore) Tavalanmış hamsi çok hoşuma gider. Ar t’asite k’apça kep’ç’opi. Xorz*a-şk’imik n3xot’ums. (PZ-Cigetore) Bir sahan hamsi aldım. Karım ayıklıyor. K’apça kogamaxt’u. Xasanik ar teneçe k’apça keç’opu. Hus doxedu do k’apça 3xont’ums. (PZ-Cigetore) Hamsi çıktı. Hasan bir teneke hamsi aldı. Şimdi oturdu da hamsi ayıklıyor. T’ağanite k’apça ceç’uy. (ÇM-Ğvant) Tavada hamsi pişiriyor. K’apça 3’ulu n. Hik’u var-ğirun. (ÇM-Ğvant) Hamsı küçük. O kadar değmez. Ayşe k’apça 3xot’uy. (ÇM-Ğvant) Ayşe hamsı ayıklıyor. Nusa k’apça uncumeli axenu. Nost’oni var-uğun. (AŞ-Ok’ordule) Gelin hamsiyi tuzsuz yapabildi (= yanlışlıkla tuzsuz yaptı). Tadı yok. K’apça doloncumoreri omç’eşapay. (AŞ-Ok’ordule) Hamisiyi salamurada (= tuzlanmış olarak) bekletiyor. → kapça, kapçia, kapçiya, kapşi(y)a; xamsi

k’apçoni (PZ ~ AŞ) s. Hamsili. K’apçoni cari. (PZ ~ AŞ) Hamsili mısır ekmeği. K’apçoni caris msut’ulya var-vuk’atam. (PZ-Cigetore) Hamsili ekmeğe pazı katmıyorum. → kapçoni; → kapçon-gyayi, kapça-mç’k’udi, kapçon-mç’k’udi, kapçon-mç’k’idi

k’ap’aği i. Kapak. K’arvaniz nuk’uz na-nudgin k’ap’aği mot-nu3’k’amt ! (AH-Borğola) Peteğin ağzında duran kapağı açmayın ! → k’apaği

k’ap’et’i (FN ~ ÇX) s.-z. Sert. Sağlam. Dayanıklı. I. s. 1. Sert. Lu dorgamt’aşi svit’i eliyoni do k’ap’et’i let’az moxvadaşi ipti svit’i no3oni do ok’açxe lu dorgi. (AH-Lome) Lahana dikerken yanına svit’i’yi al. Sert topraklara rastladın mı önce svit’i’yi sok. Sonra lahanayı dik. Uşkuri dido k’ap’et’i ren. Kçiniz k’ibiri var-uğun. M3ika goncaxums do heşşo ipxors. (AH-Lome) Elma çok serttir. Yaşlı kadının dişleri yok. Biraz eziyor ve öyle yiyor. Masaz jin k’ap’et’i ar mutu yodvi do exti. Vana k’uçxe yodgaşi get’roxun. (AH-Lome) Masanın üstüne sağlam bir şey koyup öyle çık. Yoksa, ayağını bastın mı, üstü kırılır. Ham mç’k’udi va-iç’k’omen. İli steri k’ap’et’i ren. (AH-Lome) Bu ekmek yenmez. Kemik gibi serttir. Ç’uburişi k’abuği çiçku iven. K’olayi goi3’k’en. 3’ipuriz p’eci do k’ap’et’i k’abuği goz*in. Var-goi3’k’en. (AH-Lome) Kestanenin kabuğu yumuşak olur. Kolay soyulur. Gürgen kalın ve sert kabukla kaplıdır. Soyulmaz. Mu k’ap’et’i uşkiri ren, aya ! X’irx’int’is hogilomoskidu. (ÇX-Çxalazeni, ONM) Ne sert elma bu ! Gırtlağımda kaldı. 2. Sağlam. Sağlıklı. Livadişi ğoberi dido k’ap’et’i na-va-ren şeni pucepe umekaçu amalenan. (*)(FN-Ç’anapet) Bahçe çeperi çok sağlam olmadığından dolayı inekler zorlanmadan girebiliyorlar. [(*) FN-Ç’anapet diyalektinde yeterlik kipinde olsa da ulun fiilinin öznesi apsolütifte kalır. Diğer yörelerde gibi “pucepez amalen” denmez, pucepe amalen denir.] Si dido k’ap’et’i re. Çkunden dido ninç’are. (AH-Lome) Sen çok sağlamsın. Bizden çok yaşayacaksın. Pi3ariz dido mot-ge3’ik’idet. K’ap’et’i va-ren. Golastun do tiz kegabğenan. (AH-Lome) Tahtaya fazla asılmayın. Sağlam değil. Kopup başınıza yığılır. Mtiri-çkimik “K’ap’et’i biva” ya do k’at’a ndğaz enni ç’ut’aşen xut-aşi kilometre gulun. Handğa dik’aşi ont’uleşe k’uçxeten idu moxtu. (AH-Borğola) Kayınpederim sağlık için diye (= sağlam olayım diye) her gün en azından beş-altı km geziyor. Bugün buğday tarlasına yaya gidip geldi. 3. Dayanıklı. Bere-çkimi dido k’ap’et’i t’u-doren. Mupeyi zabunobapeşen çitun. (AH-Lome) Çocuğum çok dayanıklı imiş. Ne hastalıklardan kurtuluyor. (→ muçemi) 4. Sıkı. Cuma-çkimik ini oraz k’ap’et’i var-dolikunamz do uk’acxe boyne xvalumz. (FN-Ç’anapet) Kardeşim soğuk havada sıkı giyinmiyor ve sonra hep öksürüyor.

II. z. Sert şekilde. Sağlam şekilde. Ok’an3’uonişi tok’i k’ap’et’i var-genk’orayiz ordoşen mestun. (FN-Ç’anapet) Salıncağın ipini kuvvetli bağlamayınca erken sıyrılıyor. Xoroniz k’ap’et’i k’ap’et’i k’uçxe gyontxaman. (FN-Sumla) Horonda kuvvetli şekilde ayaklarını yere vuruyorlar. Doğanik “Ncaşen mot-meblamt’a” ya do t’ot’is k’ap’et’i gyak’nams. (AH-Borğola) Doğan “Ağaçtan düşmeyeyim” diye dala kuvvetli tutunuyor. K’uçxe k’ap’et’i gyontxi. (HP-P’eronit) Ayağını sağlam şekilde (yere) vur.

k’ap’et’iş uşkuri (AH) i. Bir tür sert elma. Demir elması. → nç’elerişi uşkuri

k’ap’i^[1] (ÇM-Ğvant)(AŞ-Ok’ordule), k’ap’p’i (ÇM-Mek’alesk’irit)(AŞ-Ortaalan) i. I. Kap. Kap kacak. Tasini ! Bere buz-dolabi k’ap’i eyoduy. İdi. Keyuç’opi. (AŞ-Ok’ordule) Tahsin ! Çocuk buz dolabının üstüne kap koyuyor. Git. Al. Nusa tude k’ap’i ceçxuy. Var-moxt’asen. (AŞ-Ok’ordule) Gelin altta kap yıkıyor. Gelmeyecek. Kemali k’ap’i dolabi moladgay. (AŞ-Ok’ordule) Kemal kabı dolabın içine koyuyor. K’ap’i tereği golasvaruy. (AŞ-Ok’ordule) Kapları rafa sıralı diziyor. Bak’k’iri kap’p’epe k’alayi ceboçapam. (AŞ-Ortaalan) Bakır sahanları kalaylatıyorum. → angi

II. Bulaşık. K’ap’epe pçxam. (ÇM-Ğvant) Bulaşık yıkıyorum. K’ap’p’i pçxum. (AŞ-Ortaalan) Bulaşık yıkıyorum. Si k’ap’p’i çxare-i ? (AŞ-Ortaalan) Sen bulaşık yıkacak mısın ? → noçxeşe; p’ut’ali; angi; bulaşuği

[K’ap’i^[1] ile k’ap’i^[2] kelimelerinin aynı Türkçe “kap” kelimesinden gelme olduğu varsayılabilir. Buna rağmen, anlam farkı ve kullanım sahasının farkına bakıldığında Lazca olarak ayrı kelime olarak değerlendirilmeleri gerekmektedir.]

k’ap’i^[2] (AH) i. Kap. Türlü şeylerin taşınması ya da saklanması için kullanılan torba, kılıf, çanta, sepet, sandık vs. Kitabiz k’ap’i var-godvaşi ordo ixaren. (AH-Lome) Kitabı kaplamayınca çabuk yırtılıyor. Ekremişi defteriz mç’ita k’ap’i goz*in. (AH-Lome) Ekrem’in defteri kırmızı kapla kaplıdır. “Defteri mot-goişiret’as” ya do naylonişi k’ap’i gudvaman. (AH-Borğola) Defter aşınmasın diye naylon kapla kaplarlar. → k’abi

k’ap’ineri/ k’ap’ineyi (ÇM)(FN ~ AH) z. [eşb. uk’ap’ams (PZ), uk’ap’ay (ÇM ~ AŞ) fiilinin partisipi.] I. (ÇM) 1. Koşarak. Bere k’ap’ineri moxt’u. Ar n3xeni-ceşvajoni şuk’u diyondru. Hiçi muti var-t’k’u. İgzalu. (ÇM-Ğvant) Çocuk koşarak geldi. Bir at soluğu kadar durdu. Hiçbir şey demeden gitti. 2. Çabucak. Hızlı. Hik’u k’ap’ineri ilak’irday çi k’oçi na-uşk’un-ti gvonoç’ondrinay. (ÇM-Ğvant) O kadar hızlı konuşuyor ki adama bildiğini de unutturuyor.

II. (FN-Ç’anapet) Koşarak. K’ap’ineri ulun. (FN-Ç’anapet) Koşuyor. Cuma-çkimiz dulyaşa it’uşa ondğeneri gyari goç’k’ondu do biç’i-muşik k’ap’ineri ek’uç’işinamz. (FN-Ç’anapet) Kardeşim işe giderken öğle yemeğini unuttu ve oğlu arkasından koşarak yetiştiriyor. → oxot’k’va3neri

III. (FN-Sumla ~ AH) Çabucak. Hızlı. Cuma-muşik da-muşişen k’ap’ineyi ipxors. (FN-Sumla) Erkek kardeş kız kardeşinden çabuk yiyor. Buk’ap’urt’i do k’ap’ineyi ar msucis kogebak’ni. (FN-Sumla) (Uçurumdan) zemine çarpa çarpa düşüyordum ve çabucak bir sarmaşığa tutundum. K’ap’inei k’ap’inei oxo-skanişa igzali. Ok’ogim3’k’upun. (FN-Sumla) Çabuk çabuk evine git. [Farkında değilsin ama] akşam oluyor. K’ap’ineyi hak komoxti. Vana dogoxre3kinam. (AH-Lome) Çabuk buraya gel. Yoksa seni geberteceğim. Hek’o k’ap’ineri mot moxti, bere-çkimi ! Nuk’u-nak’i gogamç’itanu-doren. (AH-Borğola) O kadar çabuk niye geldin, çocuğum ! Yüzün müzün kızarmış. Dido k’ap’ineri şvanums. K’itxit. Daç’k’indu-i ? (AH-Borğola) Çok çabuk soluyor. Sorun. Yorulmuş mu ?

K’ap’istonari Ğali i. Kabirse Deresi’nin Lazca adı. K’ap’istonari Ğalişi jilendo k’ele ğalik kvalepeşi jinşen çaçxalums. (AH-Borğola) Kabirse Deresinin yukarı tarafında dere taşların üstünden çağlayarak akıyor. K’ap’istonari Ğalişi jilendo k’ele T’oba-Gunz*e, T’oba-Uça, T’oba-Didi steri t’obape ren. (AH-Borğola) Kabirse Deresinin yukarı tarafında T’oba-Gunz*e (= “Uzun Göl”), T’oba-Uça (“Siyah-Göl”), T’oba-Didi (“Büyük Göl”) gibi t’oba’lar var.

k’ap’i3’i i. Ölçek ve ölçü birimi. I. (PZ-Cigetore) Bir ağırlık birimi. 1 k’ap’i3’i = 3,25 kg. [2 k’ap’i3’i = 1 ozumaşe/ ozmaşe] Ar k’ap’i3’i p’rinz*i miğut’u. Ar k’ap’i3’i daha eyevopşam. Ar ozumaşe p’rinz*i mayasen. (PZ-Cigetore) Bir yarım ölçek pirincim vardı. Bir yarım ölçek daha üzerini tamamlıyorum. Bir ölçek pirincim olacak. Cemalik Xasanişa ar k’ap’i3’i mdik’a ei3xams. (PZ-Cigetore) Cemal Hasan’dan bir ölçek buğday borç alıyor (= ödünç alıyor).

II. (ÇM ~ ÇX) 1. Eskiden yaygın kullanılan, silindirik ve kulplu ahşap ölçü kabı (bazen iri kamıştan yapılanları da vardı). [Takriben 15-20 cm çapında ve 20-30 cm derinliğinde olup 1 kg cıvarında kuru tahıla karşılık olur; un, mısır, buğday, pirinç vs tahıl ölçmeye yarar (fındık, ceviz vs çerez türü maddeler, daha büyük kapla ölçülür). A.D.] K’ap’i3’i ç’umanişi pşeri celiğay. Limci gamaçodineri eliğay. (ÇM-Ğvant) K’ap’i3’i’yi sabahleyin dolu indiriyor. Akşam boş getiriyor. Mtuyi k’ap’i3’i mçveri dolimxoy. (ÇM-Ğvant) Fare ölçeğin içindeki unu yiyor. 2. Hacim ve sığa birimi. 1 k’ap’i3’i = yaklaşık 2,6 lt. Ar k’ap’i3’i mçveri memo3xi. (ÇM-Ğvant) Bir k’ap’i3’i (= 2,6 lt) un ödünç ver. Ar k’ap’i3’i 3xuneri ntxiriz sum k’ap’i3’i u3xunu ntxiri uşinoms. (AH-Borğola) Bir ölçek ayıklanmış fındığa üç ölçek ayıklanmamış fındığı karşılık olarak sayıyor. Nanak malte-çkuniz ar k’ap’i3’i mkveri ei3xu. (AH-Borğola) Annem komşumuzdan bir ölçü un ödünç aldı.

[(ÇM) 16 k’ap’i3’i = 8 ozumaşe = 1 msumyari]

[(FN) 16 k’ap’i3’i = 8 orosari/ oosayi = 4 matxori/ matxoyi = 2 limsomi/ limsumi = 1 msumyari/ msumyayi = yaklaşık 1 kile]

[(AH) 16 k’ap’i3’i = 8 orosari/ oosayi = 4 matxori/ matxoyi = 2 teneke = 1 sumyari/ sumyayi = yaklaşık 1 kile]

k’ap’k’ap’i (FN ~ HP) i. I. (FN)(AH-Borğola) Erkek hortlak. Bir çeşit cadı. Bere bort’işi m3’k’up’aşi oxorişe amaşkvimu şeni k’ap’k’ap’ite moşkurinamt’es. (AH-Borğola) Çocukken hava karardığında beni eve sokmak için hortlakla korkuturlardı. → xortlaği; ≠ cazi, cadi

♦ [dey. K’ap’k’ap’i steri i3’k’en. (FN-Sumla) (İri gözlü erkek çocuk hakkında) K’ap’k’ap’i gibi bakıyor.] → ç’ink’a steri tolepe otanams

II. (AH-Lome) (Kadın ve erkek) hortlak. K’oçik k’ap’k’ap’i steri i3’k’ers. Seyi ke3’emilazna guri mit’k’va3un. (AH-Lome) Adam hortlak gibi bakıyor. Gece karşılaşırsam ödüm kopar.

III. (HP) Huysuz, huzursuz ve geçimsiz biri.

k’ap’t’ani i. Kaptan. [< İta., Fra.] K’aravi k’ap’t’anepek ixmars. (AH-Lome) Gemiyi kaptanlar kullanır.

k’ap’ula^[1] i. [çoğ. k’ap’ulape] 1. Sırt. [Bazı kullanımda “sırt ve ense”] K’ap’ula xe misvi. Pupuli zirar. (ÇM-Ğvant) Sırtımda elini gezdir. Çıbanı bulacaksın. Bere nana-muşi k’ap’ula maben. (AŞ-Ok’ordule) Çocuk annesinin sırtına çıkıyor. Ma elamcant’ayiz cuma-çkimişi biç’i mulun do k’ap’ulaz geyemoxedun. (FN-Ç’anapet) Ben uzanırken kardeşimin oğlu gelip sırtıma oturuyor. K’ap’ulaz ar xuli kemiçkindu. (FN-Sumla) Sırtımda bir ur peyda oldu. Cemalik k’ap’ulaz k’alati moik’idams. (FN-Sumla) Cemal sırtına sepet taşıyor. Ar (jur, sum ...) k’ap’ulaş dişka. (FN-Sumla) Bir (iki, üç ...) seferde taşınabilencek (götürülebilecek) arka yükü. Haşşo idazna dişka k’ap’ulaz nacinen do va-alen. (AH-Lome) Böylece gitse arkasına (ya da sırtına) odun dayanır ve gidemez. K’ap’ulas ar mendemo3’k’edi. Sankis dumç’k’u memobuzals. (AH-Lome) Sırtıma bir baksana. Sanki karınca geziniyor. Birolis upi geçaşi k’ap’ulas peşkiri meşirçams. (AH-Borğola) Birol terleyince sırtına havlu seriyor. 2. Elinin dış tarafı. Fadimez xeşi k’ap’ulaz ar pupuli kyuxtu do heya-şeni doxtorişa idu. (FN-Ç’anapet) Fatma’nın elinin dış tarafında bir çıban çıktı. Ve onun için doktora gitti. 3. Arka. Orxani ar k’oçişi k’ap’ulaşa moxt’u do meç’işu şuk’ule golvalen. (PZ-Cigetore) Orhan bir adamın arkasından gelip (ona) yetiştikten sonra önüne geçiyor. Ndağişi k’ap’ulas opşa divalams. Mondo mç’ima mç’imasen. (PZ-Cigetore) Dağın arkasında çok şimşek çakıyor. Herhalde yağmur yağacak. Alişi dişk’a oxori-k’ap’ula k’ale cisvaren. Var-i3’aren. Mutu var-ağoden. (AŞ-Ok’ordule) Ali’nin odunu evin arka tarafına serilir (= dizilir). Islanmaz. Bir şey olmaz. Doğani oxori-k’ap’ulaşe let’t’a ek’axuy. (AŞ-Ortaalan) Doğan evin arkasından toprak döküyor. Gyubreş t’uvrape oxori-skanişi k’ap’ulaz ek’egidvi. (FN-Sumla) Gübre çuvallarını evinin arkasına bıraktım. Aşez ar didi k’alatite ntxiri oxoriş k’ap’ulaz nudgin. (FN-Sumla) Ayşe’nin bir büyük sepetle fındığı evin arkasına dayalı duruyor. Nuk’uz var-atku do k’ap’ula k’ele becğams. (FN-Sumla) Yüzüne karşı söyleyemedi. Arkasından kızarak bağırıyor. Osmani igzalaşi k’ap’ula-muşiz gyok’itxams. (AH-Lome) Osman gittiğinde arkasından konuşur. K’oçi-çkunik bozo xvala sotiksani var-oşkumers. Suntxa idasen cuma-muşi k’ap’ulaz ek’utxozinams. (AH-Lome) Bizim adam kızı hiçbir yere yalnız göndermiyor. Nereye giderse kardeşini arkasından gönderiyor. K’ap’ulaşi cebiz cuzdani dolobidvaşi muç’o eşastun do melams, çkar var-maçkinen. (AH-Lome) Arka cebime cüzdanı koyduğum zaman nasıl yukarıya doğru kayıp düştüğünü hiç fark edemiyorum. Cemalik cuma-muşiz xurxis gyari geladuşi “Gyaşkvinaz” ya do k’ap’ulas montxams. (AH-Borğola) Cemal, kardeşinın boğazına yemek takılınca “Yutabilsin” diye sırtına vuruyor. 4. Geri. Sadik’is peği var-agzalen. P’anda k’ap’ulas ek’ask’udun. (PZ-Cigetore) Sadık pek yürüyemiyor. Her zaman arkada kalıyor. Emine ar soti ulut’aşi p’anda irişen k’ap’ulaz ek’askidun. (AH-Lome) Emine bir yere giderken her zaman herkesin arkasında kalıyor. Noğaşe k’uçxeten ulurt’anşi Memet’i k’ap’ulas ek’askidun. (AH-Borğola) Çarşıya ayakla giderlerken Mehmet arkada (= geride) kalır.

♦ [dey. k’ap’ula nodumers (FN ~ AH) : (1) Sırtını dayıyor. (2) Birine güveniyor.] Aboepez k’apu’la var-nidven. (FN-Ç’enneti) Abu’lulara sırt verilmez (= pek güvenilmez). Komoli-çkimik ma k’ap’ula memodumers do muk amoroms-gamoroms. (AH-Lome) Kocam bana güvenip kendisi bir aşağı, bir yukarı geziyor. K’oçişe k’ap’ula var-memadven. Xilafi p’aramiti dido uğun. (AH-Lome) Adama güvenemiyorum. Yanlış konuşması çok. Ma skande p’ot’e k’ap’ula va-memadven. (AH-Lome) Ben sana hiçbir zaman güvenemem. Ç’e, hemuz k’ap’ula va-nidven. Dido eç’k’ideyi k’oçi ren. (AH-Lome) Yahu, ona güven olmaz. Çok deli adamdır. Ma Alişi nenaz k’apula var-memadven. Parvi steri k’oçi ren. (AH-Lome) Ben Ali’nin sözüne gövenemem. Yaprak gibi adamdır (= yaprak gibi evirip çevirip konuşan adamdır). Hemuz k’ap’ula var-nidven. Dido xe elaçans. (AH-Lome) Ona güven olmaz. Çok eli uzundur. Ç’e ! Osmani mtelli ç’axraci ren. Hemuz k’ap’ula var-nidven. (AH-Lome) Yahu ! Osman dalaverecinin biridir. Ona güven olmaz. Çkvaşe k’ap’ula medute var-iskedinen. (AH, atasözü, K.A.) Başkasına güvenle yaşanmaz. → nandven^[2]-II

k’ap’ulas (PZ-Apso), k’ap’ula^[2] (ÇM) s.-e. Arkasında. Arkasına. Bere nca k’ap’ulas mogutun. (PZ-Apso) Çocuk ağacın arkasında duruyor. Nana-muşik bere nca k’ap’ulas mogutinams. (PZ-Apso) Annesi çocuğu ağacın arkasında durduruyor. Alişi oxori inora soba k’ap’ula osk’urinaşe dodguman. (ÇM-Ğvant) Ali’nin evinde kışın sobanın arkasına kurutaç kuruyorlar. → z. [bir şeyin [gen.] arkasında] uk’açxes; uk’vaşxe

k’aravi (FN ~ HP) i. Gemi. Mzuğas k’aravi gedgin. (FN-Sumla) Denizde bir gemi var. Öyle duruyor. K’aravi k’ap’t’anepek ixmars. (AH-Lome) Gemiyi kaptanlar kullanır. → cemi; vapuri; mangana-sk’afindi; gemi; vapoyi

k’arbums (PZ-Cigetore) EA har.f. 1. Bir şeye [aps.] sırıkları çakıyor. Xasanik mcalepe k’arbums. Boda cobasen do sift’eri ç’opasen. (PZ-Cigetore) Hasan ağaçlara sırıkları çakıyor. Ağ kuracak da atmaca yakalayacak. 2. Bir şeye [aps.] basamak oluşturuyor. Xasanik mca k’arbums. Ext’asen do urz*eni 3’ilasen. (PZ-Cigetore) Hasan ağaca basamak oluşturuyor. Çıkıp da üzüm biçecek. ≠ k’arbuy

k’arbuy (ÇM) EA har.f. Hayvanı yüzdükten hemen sonra derisini [aps.] tuzlayıp gererek güneşe asıp kurutuyor. Ali puji nok’vatu. Dost’eresaru. Dok’arbu. (ÇM-Ğvant) Ali ineği kesti. Etini ayırıp yerleştirdi. Derisini kurutmak için gerdi. ≠ k’arbums

k’arç’alams (AH-Borğola) Eø har.f. Tavuk [erg.] kendi aralarında iletişim kurmak için ses çıkarıyor.

k’ardala (FN)(HP) i. [çoğ. k’ardalape] I. (FN) Süt mayalayıp yoğurt yapmak için kullanılan küçük kazan.

II. (HP) İneğin su ve yal içmesi için kullanılan küçük kazan.

k’arfi (AH ~ HP)(AK) i. Çivi. K’arfepe ndrik’oms. (AH-Lome) Çivileri eğiyor. Ar-jur kilo çkva k’arfi kort’azna einç’en. (AH-Lome) Bir-iki kilo daha çivi olursa yetiyor. K’arfi dido mçxu ren. Ustak eğete m3ika guşirams do omç’ipanams. (AH-Lome) Çivi çok kalın geliyor. Usta eğeyle biraz aşıtıp inceltiyor. Ncamez nek’naşi amaxtimonis paspasi k’arfite gyoç’k’adun. (AH-Lome) Caminin kapı girişinde paspas çiviyle çakılıdır. Berek nek’naz k’arfi orçak’ams. (*)(AH-Lome) Çocuk kapıya çivi saplıyor. [(*) Bu ifadede çocuk çiviyi çakmıyor. Çivinin belli bir kısmı çakılıdır.] K’uçxez k’arfi gomoxedu. Kuyi var-domabaz*gen. (AH-Lome) Ayağıma çivi battı. Topuğumu basamıyorum. O3’udeşi pi3ari dok3u-doren. Na-meboç’k’adam k’arfik var-okaçamz do mestun. (AH-Lome) Rafların tahtası çürümüş. Çaktığım çivi tutmuyor ve sıyrılıp kopuyor. K3apeyi pi3arik k’arfi var-okaçams. (AH, atasözü, K.A.) Çürük tahta çivi tutmaz. Ç’ak’uç’i k’arfız gepçişi 3xont’u do gomindunu. (AH-Borğola) Çekici civiye vurunca fırladı da kayboldu. Na-z*iroms mteli k’arfi do vidape unt’aşi oxmaru şeni eşişinaxams. (AH-Borğola) Bulduğu bütün çivi ve vidaları ihtiyaç duyduğunda kullanmak için (üstü açık herhangi bir şeyin arasına kendisi için) saklıyor. K’arfi xalamidas doloz*in. (HP-P’eronit) Çivi çekmecenin dibinde duruyor. Ramizik tavanis k’arfi e3’aç’k’adums. (HP-P’eronit) Ramiz tavana alttan çivi çakıyor. Boyine Nurişi k’uçxes k’arfi na3igen. (AK-Döngelli) Devamlı Nuri’nin ayağına çivi batıyor. Xerxi k’arfiz geçina k’ibiri mubğaps. (AK-Döngelli) Testereyi çiviye vurursan [çivi testereyi] körleştirir. → muxi; k’afri

k’arğa (AH) i. [çoğ. k’arğape] Karga. Karğapek xra3keri ğecişi leşi ipxornan. (AH-Lome) Kargalar gebermiş domuzun leşini yiyorlar. → uri^[2]; k’varoci, k’vari^[3], k’vai/ k’vayi; x’uri

k’arğaç’i (AH) i. Karaağaç. Babak na-xomun k’arğaç’is felamuri elurgams. (AH-Lome) Babam kurumaya yüz tutan karaağacın yanına ıhlamur dikiyor. → mula

k’arğuy (AŞ-Ortaalan) EA har.f. Bir veya birkaç malzemeyi  karıştırıyor. Si k’umi mo-k’arğum. Osmani k’arğuy. (AŞ-Ortaalan) Sen kumu karıştırma. Osman karıştırıyor.

k’ariç’i (ÇM) i. Değirmende öğütücü taşın ağzına mısırı belli oranda dökmek için ayarlanabilir düzenek. Karmat’e lazut’i moydonişa k’ariç’i dolibğen. Gorayaşe ok’anasi karmat’e p’iji dolvabğen. (ÇM-Ğvant) Değirmende haznedeki mısır, haznealtından dökülüyor. Titreştirici sallayınca değirmenin ağzına dökülüyor.

k’ark’ala (FN ~ ÇX) i. [çoğ. k’ark’alape] Su kabağı. P’anda k’ark’alaşa 3’k’ari va-mulun. (FN-Ç’anapet) Atasöz : Her zaman su kabağına su gelmez. Han3’o k’ark’ala dolobdvare. Ala tasi var-miğun. (AH-Lome) Bu sene su kabağı ekeceğim. Ama tohumum yok. Doğanik omçviru na-var-uçkin bere-muşi “Mot-işkidet’az” ya do k’ark’ala nuk’orams do omçvirams. (AH-Borğola) Doğan yüzme bilmeyen çocuğunu “Boğulmasın” diye [batmaması için] kurumuş su kabağı bağlayıp yüzdürüyor. Ğalepes omçviru doguru şeni didoten k’ark’ala nik’oraman. (AH-Borğola) Irmaklarda yüzme öğrenenler çoğunlukla (kendilerine) su kabağu bağlarlar. Memet’ik “3’k’aris mot-gebilamt’a” ya do k’ark’ala nik’orams. (AH-Borğola) Mehmet “Suda batmıyayım” diye su kabağı (kendi üzerine) bağlıyor. K’ark’alape ilak’ideyi mod gulu ? (ÇX-Makret) Kurumuş su kabağı asılı neden dolaşıyorsun ? → t’ot’ori3’a; ori3’a

k’ark’alams (PZ-Cigetore) Eø har.f. Kuş [erg.] ötüyor. Cıvıldıyor. K’inçepek k’ark’alaman. (PZ-Cigetore) Kuşlar ötüyorlar (= cıvıldıyorlar). → 3i3ilams, i3’vi3’vilay, 3’vi3’vilay, 3’ip’inams, t’rağodums^II, uç’andams^II, ustvins^II

k’ark’alay (ÇM), k’ark’alaps (AK) Eø har.f. Tavuk [erg.] gıdaklıyor. Korme sk’vasi k’ark’alay. (ÇM-Ğvant) Tavuk yumurtlayınca gıdaklıyor. Aliş kormepe k’ark’alaman. Dosk’vey. (ÇM-Ğvant) Ali’nin tavukları ötüyorlar (= gıdaklıyorlar). Yumurtladılar. Kotumek mskup’t’aşi k’ark’alaps. (AK-Döngelli) Tavuk yumurtlarken gıdaklıyor. → k’ağanams, k’ağanuy; k’iyalams/ k’ialams; ≠ iyoxay^II

k’ark’alamt’axu (FN-Sumla) i. Yusufçuk böceği. [Yusufçuk böceği (Lat. formica leo) ile kızböceğinin (Lat. libelulla depressa) Türkçe adları, halk dilinde sık sık birbiriyle karıştırılmaktadır. Bu yüzden hangisine denk geldiği belli olmayan kelimeler bu sözlükte gösterilmemiştir.]

k’armaxa i. Alabalık. K’armaxa geçaçxalonis-ti yulun. (FN-Sumla) Alabalık çağlayandan da yukarı çıkıyor. K’armaxa 3’k’ai-mesturi şakiz elulun. (FN-Sumla) Alabalık suyun sonuna kadar çıkar. → k’almaxa

k’arne i. Karne. [< Fra.] Öğrencilere verilen ve her dersten aldıkları notları gösteren belge. Cuma-çkimik berepeşi k’arnepe ok’u3’iramz. (FN-Ç’anapet) Kardeşim çocukların karnelerini karşılaştırıyor.

k’arp’uzi (PZ ~ AH HP ÇX) i. Karpuz. Xasanik k’arp’uzis meşk’uşk’omams. (PZ-Cigetore) Hasan karpuzu içten içe derinlemesine yiyor. K’arp’uzi cexoreri oşk’omu dido xazi mayen. (AŞ-Ortaalan) Karpuzu derinlemesine kemirmek çok hoşuma gidiyor. Araba dido ixvanten. K’arp’uzepe mtelli iplat’en. (AH-Lome) Araba çok sarsılıyor. Karpuzlar hep eziliyor. Berek na-meçes k’arp’uzişi dagi gexorums do ipxors. (AH-Borğola) Çocuk verilen karpuz dilimini kemirerek yiyor. → karpuzi

k’arşi (PZ-Apso) s. Karşıdaki. # K’arşi ona cevulur / Nena momçi mevulur / Sk’ani şeni, Emine / Dudi dveri govulur. (PZ-Apso, anonim) Karşı ona’ya doğru iniyorum / Ses ver. Sana geliyorum / Senin için, Emine / Başı dönmüş durumda geziyorum. → melenk’aleni

k’artik’arti (PZ-Cigetore ~ ÇM) i. (*) Birbiri. Birbirleri. Mç’apu do mceri k’artik’artis numgus. (PZ-Cigetore) Çakalla kurt birbirine benziyor. Oxorepe k’artik’artis nan3’en. (PZ-Cigetore) Evler birbirine değiyor. Lomç’ep’i meç’ordu svaşa k’artik’artis mevun3xum. (PZ-Cigetore) İpliği koptuğu yerden birbirine bağlayıp ekliyorum. Berepek k’artik’artis çamuri nusuman. (PZ-Cigetore) Çocuklar birbirine çamur sürüyorlar. Valepe k’artik’artis eyodvasi ok’it’amben. (PZ-Cigetore) Peynirleri birbirinin üstüne koyarsan birbirine yapışır. Xasanik jur svas daçxuri ogzu. İxi gamaxt’usi k’artik’artis kek’vambinu. (PZ-Cigetore) Hasan iki yere ateş yaktı. Rüzgâr çıkınca birbirine bağlandı. Karmat’e-kvalepe k’artik’arti şirç’uman. (ÇM-Ğvant) Değirmen taşları birbirini aşındırıyor. Ali do Ayşe k’artik’arti not’rağudaman. (ÇM-Ğvant) Ali ile Ayşe birbirlerine atma türkü söylüyorlar. Berepe na-ok’açunanpe k’artik’arti menduğaman. (ÇM-Ğvant) Çocuklar ellerindekileri birbirinden zorla alıyorlar. [Bu kelime, Lazca gramerde “isim” olarak sınıflandırılır. Türkçe karşılığı “birbiri” kelimesi ise Türkçe gramerde “zamir (adıl)” olarak sınıflandırılır.] → k’art’ik’art’i; artikarti/ artikati, artikartis; arti-majvaras

k’artofi (HP) i. Patates. → k’art’ofi, k’art’op’i; let’a-ore; let’a-makvali; patatesi; dixa-makvali; basabura

k’art’ali (AŞ) i. Kâğıt. Ayxani k’art’ali xe komemiç’ç’abu. (AŞ-Ok’ordule) Ayhan kağıdı elime yapıştırdı. → supa; supara^II; kart’ali; çağet’i

k’art’ik’art’i (AŞ-Ok’ordule) i. Birbiri. Birbirleri. K’art’ik’art’i  var-ayoropenan. (AŞ-Ok’ordule) Birbirlerini sevmiyorlar. [Bu kelime, Lazca gramerde “isim” olarak sınıflandırılır. Türkçe karşılığı “birbiri” kelimesi ise Türkçe gramerde “zamir (adıl)” olarak sınıflandırılır.] → k’artik’arti; artikarti/ artikati, artikartis; arti-majvaras

k’art’ofi (PZ-Cigetore), k’art’op’i (ÇM) i. Patates. Ğecik k’art’ofepe eşk’axums. (PZ-Cigetore) Domuz patatesleri eşip çıkarıyor. Nusak furunis k’art’ofi meşk’adums. (PZ-Cigetore) Gelin fırına patates atıyor. Eminek k’art’ofi didums. (PZ-Cigetore) Emine patatesi kendisi için koyuyor. Xasanik Ayşes k’art’ofi odaşa amuğams. (PZ-Cigetore) Hasan Ayşe’ye (= Ayşe için) patatesi odasına götürüyor. → let’a-ore; let’a-makvali; patatesi; dixa-makvali; k’artofi; basabura